فرهنگ نوین و تکنولوژی

بشر صاحب فرهنگ است، درست همان طور که صاحب روح است. همه فرهنگ ها به طور پیوسته در حال تغییرند و این تغییرات، امروزه، هم سریع تر و هم عمیق تر از گذشته شده اند. تکنولوژی نوین ارتباطی در دنیای امروز باعث تحولات عظیم و پیچیده ای در روابط و مناسبات انسانی و ایجاد شکل جدیدی از الگوهای ارتباطی شده و به مقوله هویت نیز مفهوم جدیدی بخشیده است. حجم بالای اطلاعات و دانش های تازه به راحتی از طریق شبکه های اطلاعاتی و ارتباطی می تواند در اختیار افراد و سازمان ها در همه کشورهای جهان قرار گیرد و شبکه های اطلاعاتی در دسترس همگان قرار خواهد گرفت.

مرور تاریخچه وسایل ارتباطی در کشورهای جهان سوم نشان می دهد که انتقال تکنولوژی همواره از سوی کشورهای پیشرفته صورت می گیرد و اغلب بر اساس به کار بستن نیازها و روش های مرسوم در کشورهای پیشرفته تر است. به علاوه انتقال تکنولوژی همیشه همراه با سلطه سیاسی بوده است. بنابراین میزان بهره وری کشورها از وسایل ارتباطی با میزان سلطه آنان بستگی تام دارد. گذشته از این اهداف، تکنولوژی به طور قطع بر فرهنگ جوامع تاثیر می گذارد و این از خصوصیات فرهنگ است. تکنولوژی خواه ناخواه وارد جامعه می شود و وقتی وارد شد روی نقطه نظرات و رفتارها اثر می گذارد. تکنولوژی بی رحم است و وقتی که وارد شد به آسانی نمی توان از آن گذشت، اما می توان آن را در خدمت فرهنگ غیر مادی قرار داد و به جای رد یا طرد، از آن استفاده مطلوب و بهینه کرد. باید به این امر بیندیشیم که چگونه می توان بجا و مناسب از تکنولوژی جدید بهره برد و راه صحیح استفاده از آن را به عموم مردم آموخت؟ چون اگر این ابزار، نابجا و نادرست و یا با سوء نیت به کار گرفته شود، می تواند به صورت نیرویی ویران کننده و مصیبت بار عمل کند.

باید فرض را بر این بگذاریم که بزرگسالان که نسل فعلی هستند و نوجوانان ما که نسل آینده به شمار می آیند تحت تاثیر این تحولات قرار می گیرند و در نتیجه همه بخش های جامعه به ویژه رسانه ها نمی توانند و نباید نسبت به این تحولات بی اعتنا بمانند. نقش آموزش و پرورش و آماده سازی نسل جوان برای درک و پذیرش و استفاده صحیح از ابزار تکنولوژی و استفاده از نکات مثبت در جهت توسعه ملی اهمیت بسزایی دارد، زیرا آموزش و پرورش نه تنها گهواره علم و تکنولوژی است، بلکه فرهنگ یک جامعه نیز در بستر آن پرورش یافته و اشاعه پیدا می کند. باید گفت فرهنگی که مدرسه و دانشگاه عرضه می کنند در واقع تجلی حیات جمعی ملت یا فرهنگ ملت است.

با توجه به ویژگی های تکنولوژی نوین که قابل کنترل نیستند باید به تقویت بنیه های عقیدتی، باورها و ایمان افراد و به عبارت دیگر، درونی کردن ارزش ها توجه کرد. از آنجایی که خانواده، جامعه اولیه فرد است، بنابر این آگاهی دادن به افراد و خانواده ها راه موثری در جهت استفاده صحیح از تکنولوژی است، زیرا نقش خانواده در تربیت فرزندان انکار ناپذیر است. همچنین شناخت و آگاهی از امکانات موجود، شیوه های بهتری را برای بهره برداری از امکان و یا طرد آن فراهم می کند.

در این بین، اینترنت نیز به عنوان یکی از مظاهر بارز تکنولوژی های نوین ارتباطی که در طی سال های اخیر رشد چشمگیری داشته، تاثیر بسیار مهمی بر ساختار اجتماعی و فرهنگی جوامع امروزی داشته است.

امروزه محققان به چهار دلیل عمده به استفاده از اینترنت می پردازند؛

گسترش ارتباط با محققان دیگر در سطح ملی و بین المللی با استفاده از پست الکترونیکی.

گسترش همکاری های ملی و بین المللی از طریق انتشار آثار مشترک، مدیریت و نظارت بر برنامه های تحقیقی مشترک و همکاری با بخش صنعت.

دستیابی به منابع اطلاعاتی.

دستیابی به منابعی نظیر ابرکامپیوترها، تلسکوپ ها و...

به باور کاستلز، حوزه فرهنگ با ظهور تکنولوژی های جدید، دستخوش دگرگونی های فراوان شده است؛ چرا که سرعت انتقال جریان فرهنگ از طریق ارتباطات نوین افزایش می یابد. به اعتقاد کاستلز، جایگاه اینترنت به عنوان زیرساخت اساسی جامعه اطلاعاتی بسیار مهم است؛ چرا که اینترنت به تقویت همه جانبه جامعه اطلاعاتی کمک فراوانی می کند. از نظر او، اینترنت باعث تمرکز زدایی، تنوع بی شمار مطالب، مجازی بودن، کاهش اهمیت زمان و مکان و... می شود.

اینترنت همبستگی «درون گروهی» را کاهش می دهد، گفتگو با اعضای بیگانه را آسان می کند و در نتیجه ارتباطات «برون گروهی» را تسهیل می نماید. اینترنت به عنوان رسانه ای که می تواند به کار تامین مقاصد سیاسی بیاید یا عاملی برای رشد اقتصادی باشد، می تواند موجبات تغییر فرهنگ جوامع را فراهم کند. از این جهات اینترنت به افراد میدان می دهد تا عقاید، نظریات و ارزش هایشان را به دیگران عرضه کنند و به این ترتیب به آنها امکان می دهد که بهترین بهره را از این ابزار ببرند. اینترنت به دو شیوه موجب تغییر فرهنگی می شود؛ نخست، فرهنگ خودش را عرضه می کند و دوم، گذرگاهی برای سایر فرهنگ ها تدارک می کند. اینترنت، علاوه بر آنکه محیطی برای تبادل فرهنگی مهیا و گذرگاهی برای دسترسی کاربران به فرهنگ های دیگر تدارک می کند، خود نوعی فرهنگ یا خرده فرهنگ است که همه فرهنگ ها را دربر می گیرد.

منابع:

- تاثیر اینترنت بر فرهنگ، نیره دلالی، 1375، انتشارات دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی

- اینترنت و تغییر فرهنگی، هلن صدیق بنای، 1385، مرکز تحقیقات و مطالعات رسانه ای روزنامه همشهری -

- تاثیر فناوری های نوین ارتباطی بر تحول هویت فردی و گروهی، اسفند 1385، روزنامه کیهان